Berichten in de krant:

Weekblad de Langstraat  7 mei 2025

Weekblad de Langstraat  2 april 2025

Gedeputeerde Hagar Rooijakkers loopt mee met weidevogelgroep   

Weekblad de Langstraat  26 februari 2025       

Weidevogels: ze komen er weer aan.   DEEL 5

Vier kievitseieren in zelfgemaakt nestje.

Weidevogels: ze komen er weer aan.

De maand maart komt er aan. Voor iedereen die ook maar iets met weidevogels te maken heeft, begint het weer te kriebelen. Wanneer zijn de vogels terug? Waar gaan ze hun nesten maken? Zal het een goed jaar worden? En waar wordt het eerste kievitsei gevonden.

Weidevogels

De wulp, grutto, kievit, scholekster en tureluur keren terug vanuit hun overwinteringsgebied naar de gronden waar ze willen gaan broeden. Sommige vogels hebben een lange reis achter de rug. De komende tijd gaan ze veel eten (opvetten), baltsen, proefnestjes maken en uiteindelijk het goede nest inrichten om te gaan broeden.

Weidevogels leggen hun eieren in graslandgebieden en brengen daar ook hun jongen groot. De kievit houdt echter meer van braakliggend bouwland. Hij/zij kan dan van zich afkijken en eventueel gevaar aan zien komen. De scholekster maakt het niet zoveel uit, al vind je deze vogel ook meestal op bouwland. Kievit en scholekster maken ondiepe kuiltjes in het land bedekt met wat strootjes waar ze hun eieren in leggen. De kievit maximaal vier stuks. Alhoewel wij vorig jaar in de Buitendijkse polder een nestje vonden met zes kievitseieren. Heel bijzonder. Helaas zijn ze door het koude weer niet uitgekomen. De scholekster legt drie tot vier eieren. De wulp, grutto en tureluur voelen zich het meeste thuis in hoog grasland. Ze verstoppen zich; ze vouwen het lange gras over zich heen. Ze zijn om die reden erg moeilijk te vinden. In hun nest vinden we meestal drie of vier eieren.

Vrijwilligers en boeren

Weidevogelvrijwilligers trekken van maart tot begin juli erop uit om, waar mogelijk samen met boeren, nesten te zoeken en te markeren. Door de markeringen kan de boer zien waar er een nest is en daar rekening mee houden tijdens de werkzaamheden door bijvoorbeeld om een nest heen te maaien. Zijn de eieren door een vrijwilliger in een mandje geplaatst, dan kan tijdens de bewerking het nest even verplaatst worden. Dat kan geen kwaad als het maar niet te lang duurt.

Vrijwilligers zijn niet alleen actief met het zoeken en beschermen van de nesten, maar ze zijn ook extra ogen in het veld. Zij kunnen helpen om het beheer, daar waar nodig, aan te passen om de weidevogels succesvol te laten broeden.

Weidevogelbescherming in Brabant

In 1994 ontstond in Brabant de weidevogelbescherming nadat duidelijk werd dat het de verkeerde kant op ging met de aantallen weide- en akkervogels. De provincie Noord-Brabant stelt elk jaar geld beschikbaar voor de bescherming. En het coördinatiepunt Landschapsbeheer van het Brabants Landschap ondersteunt 33 vrijwilligersgroepen met veldbegeleiding, voorlichting en materialen én helpt vrijwilligers bij het afsluiten van overeenkomsten met boeren.

Aan het werk

10 maart is de startbijeenkomst voor de Weidevogelgroep Raamsdonk. Vrijwilligers die op pad gaan, in de polder Buitendijks in Raamsdonk; de Willemspolder bij Oosteind; het Overdiep in Waspik en de polder in Waspik Boven, komen bij elkaar om hun kennis over beschermen van de vogels en het invoeren van de gegevens weer bij te spijkeren. En dan….aan het werk.

De komende maanden kunt u van mij weer wat stukjes verwachten over weidevogelbescherming.

Lia Kuijsters

Coördinator weidevogelgroep Raamsdonk

liakuijsters@gmail.com

Kievitskuiken ongeveer 5 dagen oud.

Weekblad de Langstraat  15 mei 2024       

Weidevogeljaar weer van start   DEEL 4

We hebben de afgelopen tijd de eieren van de weidevogels op allerlei manieren beschermd: kievit- en scholekstereieren in mandjes; de wulpbroedplaats afgeschermd met een raster; en een goede communicatie tussen boer en weidevogelgroep bij het bewerken van het land of het maaien van het gras. Maar nu breekt een spannende tijd aan. Komen de eieren uit? Hoe zijn dan de condities voor de kuikens om op te groeien? Ik ga u meenemen in het vroege leven van de kievitskuikens. Die komen op dit moment uit het ei. Scholekster en wulp zijn wat later.

Uit het ei

Het is voor het kievitsjong een hele struggle om uit het ei te komen. Ze doet er wel twee dagen over. Nat en opgevouwen komt het tevoorschijn. Het kuiken weegt niet meer dan 20 gram. Is het opgedroogd dan is het een echt donsje. Zie de foto bij dit artikel.

Nestvlieder

Kuikens die droog zijn en aan de wandel gaan noemen we nestvlieders. Dat geldt voor alle weidevogels. Ze moeten ook zelf op pad om voedsel te zoeken. Een uitzondering hierop zijn de scholeksterjongen. Het zijn ook nestvlieders, maar zij worden verwend door hun pa en ma.

Zichzelf warmhouden lukt de kuikens de eerste dagen nog niet zo goed. Ze kruipen nog regelmatig onder de vleugels van moeder. De jongen laten door licht gefluit merken dat ze het koud krijgen. Moeder blijft stil staan en laat zien, kom maar lekker onder mijn vleugels. Ik heb dit prachtige schouwspel twee weken geleden mogen zien. Het was toen erg koud. Hagelbuien en harde wind. En vlakbij, waar ik met de auto stond, zag ik de kievitsjongen onder moeders vleugels kruipen. Daar doe je het dan voor, dacht ik. Prachtig.

Eten

Een volwassen kievit eet voor een groot deel regenwormen. Die trillen ze uit de grond. Met een gewicht van 20 gram gaat dat niet lukken natuurlijk. Kuikens zijn daarom voor hun voedsel aangewezen op diertjes die boven de grond leven. Insecten, spinnetjes, kevertjes, en zelfs slakjes. Een klein deel van het voedsel bestaat ook uit plantachtig materiaal. Kievitkuikens zijn oogjagers: ze staan lang stil te kijken naar de bodem om daar langzaam kruipende insecten te ontdekken. Vandaar dat kieviten op braakliggende grond leven. In grasland zien ze geen kale grond om kleine beestjes te vinden. Na een paar weken is de snavel lang en sterk genoeg om ook regenwormen uit de grond op te peuzelen.

Bescherming door ouders

Voor de ouders van de kuikens breekt een stressvolle tijd aan. Er zijn zoveel gevaren. En vier kinderen in toom houden is best lastig. De kuikens kunnen vast komen te zitten in de begroeiing; in de sloot vallen en er niet meer uitkomen; onderkoeld raken en ook een prooi zijn voor een leger aan predatoren zoals kraai, vos, marter. Ook agrarische bezigheden zijn een gevaar voor de kuikens. Kievitouders laten hun jong met geluiden weten of er gevaar is. Het jong kan zich dan drukken en zijn camouflage maakt dat hij bijna onvindbaar is. Zijn er kraaien in de buurt, dan worden die onophoudelijk aangevallen tot ze de aftocht blazen. Aan het gedrag van de kievitouder is te zien of er jongen zijn: roepend met gespreide staart en hangende poten komt hij op het gevaar af. Ze hebben er een dagtaak aan.

Controle

De weidevogelbeschermers gaan, bij een goede temperatuur of als de boer aangeeft het land te bewerken, het land op en controleren de nestjes. Zijn er kleine schilfertjes in het nest achtergebleven dan is een nest uit. De kievit brengt namelijk de eierdoppen een eind weg in verband met predatoren. Soms zijn een paar eieren niet uitgekomen. We noteren alles in de database. Ons werk is dan nog om samen met de boer een zo goed mogelijk conditie te creëren voor het opgroeien van de kuikens. Want daar gaat het allemaal om. Eieren beschermen is belangrijk, samen zorgen dat kuikens kunnen opgroeien tot volwassen vogels is het belangrijkste. Met dank aan de meewerkende boeren. Wat een mooie bezigheid in het voorjaar. Hebt u interesse, dan kunt u met ons contact opnemen.

Lia Kuijsters, liakuijsters@gmail.com

Groepcoördinator Weidevogelgroep Raamsdonk

Jos Wagenmakers, jos.wagenmakers1@gmail.com

Medecoördinator

                         Weekblad de Langstraat   24 april 2024       DEEL 3

Het beschermen van weidevogels is goed voor je conditie. Nadat je hebt geconstateerd dat er nesten zijn, ga je het land op. Markeren van de nesten met bamboestokken en de eieren in een mandje leggen en ingraven. Nou ik kan u verzekeren dat is geen sinecure met die grote kleihompen en de afstanden die we op een perceel afleggen. Een sportschool is niet meer nodig.

Ik wil in dit stuk eerst terugkomen op wat ik vorige week heb beschreven. En daarna nog een paar beschermingsmethodes bespreken.

Mandjes ingraven

Naar aanleiding van mijn vorige stuk kreeg ik de vraag of de eieren, van met name de kievit en scholekster, zomaar los in een mandje worden gelegd en dan ingegraven. Dat wil ik graag wat beter uitleggen.

Is er een nest gevonden en weten we dat de boer het land gaat bewerken, dan leggen we de eieren voorzichtig in een apart mandje. We scheppen met een grote spade het nest op en p laatsen de hap grond met het nest in een ander mandje. De kuil wordt wat groter gemaakt en het nestmandje teruggeplaatst in die kuil. De randen worden met strootjes of ander materiaal bedekt, zodat het vanuit de lucht niet goed te zien is. Kraaien zijn slimme vogels! Vervolgens plaatsen we de eieren terug in het nest met de puntjes van de eieren naar elkaar toe. Voilà, een ’nieuw’ nest dat makkelijk te verplaatsen is door de boer of de vrijwilliger.

Nestbeschermers

Op het kale bouwland beschermen we veelal zoals hierboven beschreven. Voor de vogels die op weilanden broeden zijn andere manieren bedacht. Dan gaat het met name over de grutto, wulp, tuurluur. En heel soms ook kievit en scholekster hoor. Maar dan moet het gras wel kort zijn. Deze vogels kijken graag van zich af.

In een weiland waar veel koeien lopen, hebben weidevogels het zwaar. Tegen een enkele koe of schaap kan een weidevogel zich verdedigen. De vogel zal al fladderend het beest de andere kant op zien te leiden, zodat het nest veilig is. Maar tegen 100 koeien op een perceel is een nest niet bestand. Het zal vertrapt worden. Een simpele nestbescherming doet dan wonderen. Met meerdere prikstokken wordt, een paar dagen voordat koeien of schapen het weiland opkomen, een stroom draadje in een ruim vierkant rond het nest geplaatst. De vogels kunnen dan al aan het draadje wennen. En de koeien en schapen zijn zulke draden gewend. Ze blijven ervan weg. Extra voordeel van een nest in een begraasd land is dat de mest zorgt voor meer insecten en regenwormen. Ditzelfde principe passen we toe op grasland waar gemaaid gaat worden. Alleen is dan de zone rondom het nest groter: 25 x 25 meter.

Vossenraster

Een belangrijke factor in de achteruitgang van weidevogels is predatie door vossen, dassen, huiskatten en andere kleine grondrovers. Jaarlijks sneuvelen meerdere eieren en kuikens door deze predatoren. In een gezonde natuurlijke situatie is predatie een evenwichtig onderdeel van het ecosysteem. Het hoort erbij. Helaas is onze natuur te kwetsbaar en versnipperd geworden om dit evenwicht te kunnen behouden. Het coördinatiepunt van Brabants Landschap heeft onderzoek gedaan naar de rasters. Het uitkomstpercentage van de eieren binnen rasters is boven de 90%. Dat komt dankzij extra vergoeding voor boeren. De rasters kunnen worden gecombineerd met braakstroken/rustzones. Dat werkt dus dubbel zo goed! Een vossenraster is een elektrisch raster bestaande uit prikstokken, een stroomklok en drie schrikdraden. Het raster kan een heel weidevogelgebied omheinen. Op die manier worden vossen en andere grondpredatoren weggehouden. Het is wel een intensief werk om zo’n raster te plaatsen.

Weidevogelgroep Raamsdonk

De weidevogelgroep Raamsdonk (4 loopgroepen) beschermt vooral op bouwland de kievit en scholekster. In een paar polders zijn ook wulpen. Die krijgen, als we het nest vinden, een rustzone van ongemaaid gras. als de boer daaraan mee wil werken. De boer krijgt hiervoor een eerlijke vergoeding. Een vossenraster en nestbeschermer bij beweiding hebben wij nog niet gebruikt. Het is (nog) niet nodig geweest.

Volgende keer echt het verhaal over de kuikens. Want die komen nu uit hun ei.

Lia Kuijsters: liakuijsters@gmail.com

Groepcoördinator Weidevogelgroep Raamsdonk

Jos Wagenmakers: jos.wagenmakers1@gmail.com

Medecoördinator

Weekblad de Langstraat en Weekblad Waalwijk  17 april 2024       DEEL 2

In deel 1 heb ik geschreven over het begin van het beschermingsjaar voor Weidevogelgroep Raamsdonk; hoe weidevogels leven en over onze actieve vrijwilligers. Dit keer neem ik u mee in het beschermingswerk. Beschermen van de legsels en kuikens. Want daar doen we het voor.

Maar eerst een uitleg, waarom we zijn gaan beschermen.

Achteruitgang weidevogels

In Nederland is al decennialang een gestage afname van weidevogels. Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw zien we een afname van boerenlandvogels van meer dan 70%. Helaas is er nog geen kentering waar te nemen.

Er is natuurlijk niet maar één oorzaak. Predatie, droogte, kou in het voorjaar et cetera zijn er een paar. Maar één van de grootste problemen voor de weidevogel is het verdwijnen van geschikt leefgebied door steeds intensiever gebruik van het boerenland. Met name het daardoor ontstane voedseltekort voor kuikens pakt slecht uit. Teveel kuikens halen het niet en daardoor kan de populatie zich niet herstellen. Gelukkig zijn veel agrariërs bereid om samen met vrijwilligers hard te werken aan het beschermen van legsels en kuikens in de hoop op die manier de neergang te keren.

Eerste fase van het beschermingswerk

Het werk bestaat de eerste weken alleen maar uit observeren, observeren. Met de kijker in je hand de hemel en het land afturen. De baltsvluchten van de kieviten, de scholekster die overvliegt met het typische scherpe geluid. En ergens de wulp proberen te ontdekken. Het geluid van deze vogels is niet te missen; een soort jodelende triller. Wie het eenmaal kent zal het niet snel vergeten. Observeren wil ook zeggen of aan het gedrag te zien is in welke fase de vogels zitten: baltsen – kuiltjes draaien – andere vogels wegjagen – broeden of zich verstoppen.

Het land op voor kievit en scholekster

En dan….ja hoor. De eerste kievit vrouwtjes zitten op het nest en de mannetjes staan op wacht. Dan wordt het tijd voor het echte beschermen. De kievit en scholekster maken hun nestje het liefst op braakliggend bouwland. Dat is erg moeilijk te zien. Daarom lopen we in linie over het perceel om geen nest te missen. En dan is het bingo. We markeren het gevonden nest met stokken en leggen de positie vast via boerenlandvogel monitor op onze mobiel. De eieren van kievit en scholekster worden in een mandje gelegd en dat wordt ingegraven in de grond. Een veelgehoorde vraag, als we dit vertellen, is of de vogel dan nog wel terugkomt op het nest. Zeker. Geen probleem. Als we maar zorgen dat we niet te lang op het land blijven, zodat de moeder snel terug kan gaan zitten.

Beschermen wulp

In ons gebied komen ook wulpen voor. Het beschermen van de wulp is lastiger. Die vogel gaat in hoog gras zitten broeden en dat nest zie je echt niet. Dan is observeren nog belangrijker. Waar houden de wulpen zich op en wanneer zien we er nog maar eentje rondlopen? Dan moet er een nest zijn, maar waar? Tegenwoordig kunnen we gelukkig een drone met warmtecamera inzetten om het nest te vinden en te markeren. De bescherming van de wulp gaat heel anders. Voor de wulp wordt een stuk gras als rustzone afgerasterd. Van 25 bij 25 meter. De boer laat dit stuk dan met rust.

Werkzaamheden op het land

Gaat de boer het land bewerken, dan weet hij door de stokken dat er een nestje is. Hij kan er dan omheen rijden of het mandje eruit halen en later terugzetten. Maar hij kan ook de desbetreffende loopgroep een seintje geven om hem tijdens de werkzaamheden daarmee te helpen. Een fijne samenwerking tussen vrijwilliger en agrariër. Want zonder die medewerking kunnen vrijwilligers niet beschermen.

Het houdt niet op bij het beschermen van de eieren. De kuikenfase is cruciaal. Maar daarover de volgende keer meer.

Lia Kuijsters, liakuijsters@gmail.com

Groepcoördinator Weidevogelgroep Raamsdonk

Jos Wagenmakers, jos.wagenmakers1@gmail.com

Medecoördinator

Weekblad de Langstraat en Weekblad Waalwijk  10 april 2024       DEEL 1

Op 4 maart werd in de Ontmoeting te Raamsdonk door de Weidevogelgroep Raamsdonk het startsein gegeven voor een nieuw beschermingsseizoen. De temperatuur gaat omhoog en af en toe is er een mooi lentezonnetje. Tijd om weer te gaan observeren en het land op te gaan. De weidevogelgroepen concentreren zich voornamelijk op het beschermen van kievit en scholekster, grutto, wulp en tureluur.

Nederland en de weidevogels

Ieder voorjaar keren de weidevogels vanuit Zuid Europa en het verre Afrika terug naar ons land. De kievit is meestal het eerst, gevolgd door wulp, grutto en tureluur. Alhoewel door de mildere winters er ook steeds meer de lange reis naar het zuiden niet meer maken en hier blijven. Open landschap, bloemrijke weides met veel insecten en drassig gras- en bouwland (waar de wormen zitten) vormen de beste omstandigheden voor deze weidevogels. Het maakte dat Nederland lange tijd de weidevogelhoofdstad van de wereld was. Wist u dat 85% van de grutto’s in Noordwest Europa in Nederland broedt? Dat weidevogels mooi zijn en populair bij veel mensen was te merken toen er een nationale vogel gekozen kon worden. De meeste stemmen gingen in 2015 naar de grutto.

Hoe leven weidevogels?

Weidevogels leggen hun eieren in graslandgebieden en brengen daar ook hun jongen groot. De kievit houdt meer van braakliggend bouwland. Hij/zij kan dan van zich afkijken en eventueel gevaar aan zien komen. De scholekster maakt het niet zoveel uit, al vind je deze vogel ook meestal op bouwland. Hun nestjes zijn ondiepe kuiltjes in het land bedekt met wat strootjes. De wulp, grutto en tureluur daarentegen voelen zich het meeste thuis in hoog grasland. Ze verstoppen zich; ze vouwen het lange gras over zich heen.

De weidevogels broeden ongeveer vanaf maart tot en met juni en de broedtijd duurt tussen de 20 en 28 dagen. Ze kunnen het beste in groepen leven, omdat ze dan gezamenlijk kunnen optrekken tegen bedreigingen van kraaien, meeuwen, reigers, roofvogels en zelf ooievaars.

Vrijwilligers

In Brabant zijn ruim 750 vrijwilligers en 1700 agrariërs die de handen uit de mouwen steken voor de weidevogels. Zij worden begeleid door het Coördinatiepunt Landschapsbeheer van het Brabants Landschap. Weidevogelgroep Raamsdonk heeft 4 loopgroepen met 26 vrijwilligers. Zij zijn actief in Waspik Boven, in Het Overdiep, in de Willemspolder in Oosterhout en dit jaar een nieuwe loopgroep in Buitendeks te Raamsdonk. In ons gebied doen zo’n 30 agrarische bedrijven mee. Zonder hun medewerking is goede weidevogelbescherming onmogelijk.

De volgende keer ga ik in op wat er komt kijken bij beschermen.

Lia Kuijsters groepscoördinator Weidevogelgroep Raamsdonk

liakuijsters@gmail.com

Jos Wagenmakers mede coördinator

Joswagenmakers1@gmail.com